Gdy myślimy o języku włoskim od razu przychodzi na myśl, że pochodzi on bezpośrednio z łaciny – jest to przecież jeden z języków romańskich. Oczywiście to prawda, jednak w ówczesnym języku włoskim jest też dużo słów zapożyczonych od innych języków. Kiedyś pisałam o wyrażeniach z łaciny, które nadal są używane. Dzisiaj przygotowałam wpis przedstawiający słowa pochodzenia greckiego we włoskim wraz z kilkoma ciekawostkami z nimi związanymi. Po włosku te słowa nazywają się i grecismi i są to zazwyczaj zapożyczenia ze starodawnego greckiego, bardziej niż z nowoczesnego.
5 października przeprowadziłam spotkanie na żywo po włosku na ten temat. Umieszczam poniżej nagranie:
Nazwy nauk i dziedzin
Tutaj pewnie nie będzie zaskoczeniem dla wielu informacja, że większość nazw nauk pochodzi właśnie od greckiego. Te nazwy przyjęły się już w łacinie, stąd w wielu innych językach też one występują, aczkolwiek oryginalnie są to greckie słowa. Weźmy np.
- filosofia
- logopedia
- ortografia
- geometria
- geografia
- aritmetica
- grammatica, itp.
Nie napisałam tłumaczeń, ale podkreśliłam litery, na które pada akcent podczas wymawiania tych słów po włosku.
Słowa rodzaju żeńskiego kończące się na -i we włoskim
Poniżej znajdziesz listę słów pochodzących z greckiego, które przybrały końcówkę -i i są rodzaju żeńskiego we włoskim. Co więcej – tworząc liczbę mnogą słowa te zostają bez zmian, zmieni się tylko rodzajnik:
- la crisi – kryzys
- l’ipotesi – hipoteza
- la tesi – teza
- la sclerosi – skleroza, stwardnienie
- la parentesi – nawias
- l’eclissi – zaćmienie (chociaż dopuszczalna jest też forma l’eclisse, jednak jest mniej używana)
- la necrosi – nekroza, martwica.
Słowa rodzaju męskiego kończące się na -a we włoskim
Dla równowagi podam też kilka słów zapożyczonych z greckiego, które w języku włoskim przyjęły końcówkę -a oraz rodzaj męski.
- il clima – klimat
- il sisma – trzęsienie ziemi
- il cataclisma – kataklizm
- l’autodidatta – samouk
- il poeta – poeta (ciekawostka: z greckiego oznacza tego, który tworzy)
- il pirata – pirat (czyli ten, który szuka szczęścia podczas przygód)
- il problema – problem
- il trauma – uraz, trauma
- il pianeta – planeta
- il tema – temat
- il terapeuta – terapeuta
- lo stratega – strateg, dowódca półku (w kontekście militarnym).
Prefiks a- zapożyczony z greckiego we włoskim
Jeśli przerabiałeś już temat przeciwieństw we włoskim, zapewne wiesz, że czasem można stosować prefiks a- żeby uzyskać zaprzeczenie. To również zostało zapożyczone od greckiego. Na ten konkretny prefiks po włosku mówi się “alfa privativa”, ponieważ oznacza ona mancanza, privazione, czyli brak. Przed słowami zaczynającymi się na samogłoskę może przyjąć formę an-. Oto kilka przykładów:
| analfabeta anonimo amorale apolitico asociale ateo analcolico anormale atipico abisso analgesico | analfabeta anonimowy (dosłownie: bez imienia) niemoralny niepolityczny aspołeczny ateista (dosłownie: bez boga) bezalkoholowy nienormalny nietypowy otchłań przeciwbólowy |
Kilka słów, które nie wydają się pochodzić z greckiego
Na zakończenie przygotowałam kilka słów, które dla mnie były nowością, tzn. nie spodziewałam się, że mogą one pochodzić właśnie od greckiego. Byłam przekonana, że ich korzenie są inne 🙂
Barbaro
Tym określeniem Grecy (a następnie Rzymianie) określali cudzoziemców. Dzisiaj raczej oznacza ono barbarzyńcę, dzikusa. Jako przymiotnik może być tłumaczony jako okrutny.
Basilico
Tego się nie spodziewałam! Dowiedziałam się, że zgodnie z etymologią bazylia oznacza królewskie zioło.
Gondola
Każdy kojarzy gondole z Wenecją, więc kto by się spodziewał greckiego zapożyczenia?! Co ciekawe, w greckim oznacza on vaso da bere czyli dosłownie wazon do picia.
Anguria
Jeśli chodzi o arbuza to w języku włoskim ma on różne nazwy, w zależności od regionu. Można spotkać się np. z il cocomero, il melone d’acqua oraz właśnie l’anguria. Ten ostatni pochodzi z greckiego, aczkolwiek początkowo raczej tak był nazywany ogórek, po włosku il cetriolo.
Telefono
Może wydawać się to dziwne, bo telefon to przecież dość nowoczesny wynalazek. To słowo jednak składa się z greckich τῆλε (tēle), który oznacza “daleko” oraz φωνή (phōnē), czyli “dźwięk, głos”.
Ten wpis oczywiście nie wyczerpuje tematu. Słowa pochodzenia greckiego we włoskim nie kończą się tylko na tych, które przedstawione są we wpisie. Można o nich pisać książki 🙂 Mam jednak nadzieję, że te elementy, które zdecydowałam się przedstawić są dla Ciebie ciekawe i jednocześnie nauczyłeś się czegoś nowego!
Dzisiaj zapraszam Cię także do Żanety jeśli ciekawi Cię jakie włoskie słowa zostały przyjęte w języku greckim. Uważam, że jej wpis pt. Włoskie wyrazy w języku greckim to idealne uzupełnienie tego tematu.