Włoskie dialekty – czym się różnią między sobą?

Dzisiejszy wpis opisujący włoskie dialekty jest częścią grupowej akcji Blogów językowych i kulturowych pt. “IV Miesiąc Języków” dla uczczenia Europejskiego Dnia Języków (obchodzony 26 września). Chcę przybliżyć Wam włoskie dialekty. We Włoszech jest ich bardzo dużo!

Nie będę pisała o tym dlaczego we Włoszech jest tyle dialektów (o tym bardzo dokładną notatkę sporządził Kuba na swoim blogu italia-nel-cuore). Ja chcę się skupić bardziej ogólnie na samym fakcie używania dialektów oraz na różnicach między włoskimi dialektami, bardziej z takiego praktycznego punktu widzenia. Tego nie znajdziecie w podręcznikach!

Na start zapraszam do obejrzenia krótkiej reklamy Nutelli, w której mamy trzech panów: jeden z Rzymu, drugi z małego miasteczka koło Neapolu, trzeci z Mediolanu 🙂

I co? Wyłapaliście jakieś różnice?

Czy ktokolwiek używa jeszcze włoskich dialektów?

Coraz ciężej jest znaleźć osoby, które mówią tylko i wyłącznie dialektem. Wyjątkiem mogą być starsze osoby, mieszkające na wsi lub w mniejszych miejscowościach. Standardem są osoby, które w mowie mieszają standardowy włoski z niektórymi wyrażeniami wziętymi z dialektu.

We Włoszech jest kilka głównych rodzin dialektów, ale prawda jest taka, że w tym samym regionie nawet między sąsiadującymi miejscowościami istnieją znaczące różnice w dialekcie. Każda mieścina ma praktycznie swój dialekt! Ja miałam okazję poznać ich kilka i za każdym razem gdy zmieniałam miasto zamieszkania musiałam od nowa uczyć się podobnych wyrażeń, które akurat w danym dialekcie brzmią trochę inaczej. To trochę jak z powiedzeniem “Co kraj, to obyczaj”, tutaj powiedziałabym “Co miasteczko, to dialekt” 🙂

W telewizji i gazetach językiem oficjalnym jest włoski (chociaż tu też często można wyłapać coś z dialektu), natomiast gdy jesteśmy w rodzinie lub wśród znajomych to dialekt ma już więcej przestrzeni. Dialekty mają swoje zasady, swoją składnię i morfologię, swoją fonetykę – często można mówić o oddzielnych językach (tak jest np. w przypadku dialektu sardyńskiego!).

Jakie są różnice we włoskich dialektach?

Różnic jest wiele. Często może dojść do nieporozumień gdy osoby z różnych części Włoch ze sobą rozmawiają 🙂

Wymowa

Na start posłuchajcie tego nagrania 🙂 Omawiane są tu stereotypy związane z konkretnymi regionami, każdy w swoim dialekcie 🙂 Nie przejmujcie się jeśli wszystkiego nie rozumiecie, skupcie na tym jak brzmi ten język 🙂

Jakie są więc różnice w wymowie?

  • przede wszystkim akcent (dużo osób jest w stanie rozpoznać skąd ktoś pochodzi właśnie po akcencie) – ja często jestem określana jako la polacca romana ponieważ mój włoski ma typowo rzymski akcent
  • wymowa otwarta lub zamknięta samogłosek o/e
  • w Toskanii literę c (czyt. k) wymawia się jako h (to ładnie słychać na nagraniu wyżej) – czyli słowo casa w Toskanii powiedzą haza
  • w południowych Włoszech inaczej wymawia się litery s i z – we włoskim mówimy miękko pensare, tam powiedzą penzare (przez dz)
  • w dialekcie rzymskim występuje dużo zmian – nd na nn (np. quando na quanno), gl na j (maglia na maja), podwójne r staje się pojedyncze (słowo terra mówi się tera) i wiele innych (o tym planuję zrobić oddzielny wpis bo ten dialekt znam bardzo dobrze)

Morfologia

Czyli wszelkie gramatyczne różnice:

  • na Północy również przed nazwami własnymi daje się rodzajniki, głównie jeśli są rodzaju żeńskiego. Więc jeśli we włoskim idziemy do Ani – andiamo da Anna, a na Północy andiamo dalla Anna
  • na Sardynii i w południowych Włoszech następuje odwrócenie kolejności czasów w czasach złożonych. Najpierw występuje imiesłów przymiotnikowy, a potem główny czas, np. Capito mi hai? zamiast Mi hai capito?
  • w południowej i środkowej części kraju stosuje się zamianę dopełnienia bliższego z dalszym i na odwrót, np. czasownik salutare wymaga dop. bliższego (salutare qualcuno), a w dialekcie powiemy saluta a tua madre zamiast saluta tua madre. Inny przykład: mówimy telefonare a qualcuno telefona a Monica, w dialekcie telefona Monica

Słownictwo

Oczywiście każdy dialekt ma swoje słownictwo. Te same przedmioty nazywają się różnie w różnych miastach. Przytoczę kilka przykładów:

  • zlew na Północy to il lavandino, na południu il lavapiatti. Pamiętajcie, że w języku włoskim lavapiatti to też osoba pracująca na zmywaku w kuchni 😉
  • wieszak (taki w szafie) to na północy l’appendiabiti, w centrum i na południu la stampella, a w Toskanii la gruccia
  • bawić się w chowanego to po włosku giocare a nascondino, W Toskanii a rimpiattino, w centrum i na południu a tana
  • przewrócić się po włosku to cadere, a po rzymsku cascare
  • arbuz na Północy to l’anguria, w centrum il cocomero, a na południu można spotkać il melone d’acqua
  • tata po włosku to il papà, w Toskanii i Umbii il babbo, na Północy il pare

Kilka przykładów było też w pierwszym filmie, który umieściłam na początku artykułu. Tam z kolei było kilka mniej znanych przykładów i tylko osoby z danego regiony wiedziały o czym mowa 🙂

Tak jak pisałam na początku – chcę pokazać różnice z bardziej praktycznego punktu widzenia, więc koniec teorii, teraz zobaczcie kolejny filmik z różnicami w dialektach. Usłyszycie dialekty, a w napisach są zdania w standardowym włoskim (ostrzegam, że w poniższym filmie pojawiają się również przekleństwa 😉 )

Czy używanie dialektu jest postrzegane negatywnie?

Kiedyś tak, teraz już nie.

W przeszłości (podobnie jak w Polsce) dialektem posługiwały się prawie wyłącznie osoby z niskim wykształceniem lub takie mieszkające w uboższych warunkach. Dzisiaj dialekt nie jest synonimem ignorancji, wręcz przeciwnie! Osoby, które znają dialekt są postrzegane jako osoby “bogatsze kulturowo”. W dzisiejszych czasach dzieci od samego początku nabywają znajomość czystego włoskiego. W szkołach też obowiązuje włoski. Dopiero w późniejszych latach już bardziej świadomie przyswaja się dialekt. To właśnie świadome posługiwanie się dialektem i wplatanie go we włoski stanowi najlepszy dowód na to, że dialekt wzbogaca język, a nie odbiera mu poprawność.

Coś dla bardziej zaawansowanych

Jak pewnie wiecie bardzo lubię stosować autentyczne materiały do nauki włoskiego. Dlatego też polecam jeszcze jedno nagranie, tym razem jest to fragment wystąpienia komika Enrico Brignano, który tutaj przedstawia skecz o włoskich dialektach

W ramach tej akcji wczoraj mogliście poczytać również o różnicy języka fińskiego mówionego i pisanego, a jutro poczytacie o różnorodności językowej Yunnanu. Zerknijcie również na inne wpisy dotyczące Włoch – pełna lista blogów znajduje się tutaj.

Zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Twój koszyk
Zapisz się na listę oczekujących Interesuje Cię ten produkt, a nie jest teraz dostępny? Pozostaw nam e-mail, a otrzymasz powiadomienie gdy produkt pojawi się w sklepie. Już teraz zapisz się na listę oczekujących!
Scroll to Top