Passato prossimo czy imperfetto – kiedy który stosować?

Passato prossimo czy imperfetto? Problematyczny, długi temat, o którym mówiłam raz podczas pierwszej edycji wyzwania o systematycznej nauce ale według mnie zasługuje na oddzielny wpis, więc oto i on 🙂 Omówię tutaj różnicę w stosowaniu tych dwóch włoskich czasów przeszłych.

Passato prossimo

Nazwę passato prossimo dosłownie tłumaczy się na czas przeszły bliski i najprościej jest zapamiętać, że używa się go do czynności zakończonych (dokonanych), ale też jednorazowych.

Oggi ho mangiato la pasta – dzisiaj jadłem/am makaron

Użyjemy go też dla wielu czynności wykonanych po sobie, każdej dokonanej:

Sono entrato e ho acceso la luce – wszedłem i włączyłem światło

Passato prossimo używa się również, żeby mówić o czynności zakończonej, która trwała przez jakiś czas lub od…do… Należy szczególnie na to zwrócić uwagę, ponieważ w tej sytuacji w języku polskim używa się czasowników niedokonanych

Ho studiato per tre ore – uczyłem/am się przez trzy godziny

Oggi ho lavorato dalle 8 alle 14 – dzisiaj pracowałem/am od 8 do 14

W związku z tym, warto zapamiętać też pewne słowa, z którymi będzie użyty passato prossimo:

Używamy passato prossimo też jeśli określamy akcję, która przerwała inną lub wydarzyła się podczas trwania innej, np.:

Quando ero a Roma, ho visitato il Colosseo. – kiedy byłem w Rzymie, zwiedziłem Koloseum

Mi hai chiamato mentre guardavo un film. – zadzwoniłeś do mnie kiedy oglądałem film

Coś co rzadko występuje w książkach to informacja o możliwości użycia passato prossimo dla powtarzanych czynności, które jednak nie były regularne lub naszym zwyczajem:

Quest’anno ho fatto molte gite – w tym roku byłam na wielu wycieczkach

Było kilka wycieczek, więc mamy akcję powtórzoną, ale to czysta informacja o czymś, co robiłam w tym roku. Nie ma tu informacji, że robiłam to regularnie, ani że taki miałam zwyczaj.

Imperfetto

Użyjemy imperfetto jeśli mówimy o akcji powtarzanej regularnie w przeszłości, np:

Al liceo facevo sempre colazione al bar – w liceum zawsze jadałam śniadanie w barze

albo o takich czynnościach, które dzieją się jednocześnie np:

Mentre mangiavo, leggevo il giornale. – kiedy jadłem, czytałem gazetę

Trochę mniej intuicyjne jest użycie imperfetto dla czynności, które były nieskończone w konkretnej chwili przeszłości, np.

Ieri a quest’ora dormivo – wczoraj o tej porze spałem (akcja spania nie jest skończona)

W związku z tym, warto zapamiętać też pewne słowa, z którymi będziemy używać imperfetto:

Imperfetto w mowie często też zastępuje tryb congiuntivo, ale o tym napiszę dokładniej innym razem, przy okazji omawiania właśnie congiuntivo.

Mówienie o emocjach, pogodzie i samopoczuciu

Zazwyczaj w książkach do włoskiego gdy jest wprowadzana różnica między passato prossimo i imperfetto pojawia się informacja, że gdy mówimy o emocjach, pogodzie i samopoczuciu używa się imperfetto. To prawda, ale nie zawsze! Dlatego jest tu oddzielny akapit tylko na ten temat 🙂

Możemy użyć obu czasów, zarówno żeby mówić o emocjach i samopoczuciu, jak i o pogodzie. Trzeba rozróżnić czy opisywana przez nas sytuacja była przejściowa, czy nie. Spójrzmy na te przykłady:

Ieri sono stata male.

Ieri stavo male.

Oba zdania odnoszą się do mojego wczorajszego samopoczucia. Różnica jest taka, że w pierwszym przypadku chodzi o to, że źle się poczułam, a w drugim, że źle się czułam (przez cały dzień).

To samo jeśli chodzi o emocje:

Ho avuto paura – przestraszyłam się

Avevo paura – bałam się

W tym przypadku akurat język polski nam pomaga bo całkiem inaczej się to tłumaczy. Jeszcze jeden przykład:

Da piccolo mi piaceva andare al mare – jako dziecko lubiłem jeździć nad morze

Il viaggio in Giappone mi è piaciuto molto – bardzo mi się spodobała podróż do Japonii.

Przykład:

All’inizio pioveva ed ero triste, ma poi è uscito il sole e mi sono sentita meglio – na początku padał deszcz i byłam smutna, ale potem wyszło słońce i poczułam się lepiej

Czasowniki modalne w czasach przeszłych

Tutaj sytuacja jest trochę inna – uzyskamy dwa różne komunikaty, w zależności od użytego czasu.

Dla przypomnienia, czasowniki modalne to potere, volere i dovere.

Jeżeli używamy ich w czasie passato prossimo to znaczy, że np. chcieliśmy coś zrobić i zrobiliśmy to. Zgodnie z zasadami – passato prossimo dla wydarzeń dokonanych. Z kolei gdy użyjemy imperfetto to wiemy tylko, że chcieliśmy coś zrobić, ale nie wiadomo czy zrobiliśmy to czy nie. Ok, ok, wiem, że to dziwnie brzmi, spójrz na przykład:

Sono uscito presto perché dovevo incontrare un amico.

Sono uscito presto perché ho dovuto incontrare un amico.

W pierwszym przypadku dowiadujemy się, że ten ktoś wyszedł wcześniej bo miał się spotkać z kolegą, ale nie wiemy czy faktycznie doszło do tego spotkania. Równie dobrze mógłby potem dodać, że niestety nie dotarł na spotkanie bo zepsuł mu się samochód. W drugim przypadku natomiast wiemy, że do tego spotkania doszło.

Sapere i conoscere w czasach przeszłych

Podobnie jak było z emocjami i samopoczuciem, tu też mamy dwa różne znaczenia i różne tłumaczenia na polski w zależności od użytego czasu.

Gdy używamy imperfetto opisujemy stan mówcy, tzn. opisujemy jego wiedzę lub niewiedzę na dany temat, np.

Sapevi che usciamo insieme? No, non lo sapevo. – wiedziałeś, że spotykamy się? Nie, nie wiedziałem tego.

Conoscevo già sua sorella –  Znałem już jego siostrę.

Używając passato prossimo opisujemy akcję dowiadywania się lub poznawania np.

L’ho saputo da lei – dowiedziałem się tego od niej

L’ho conosciuta l’anno scorso – poznałem ją w ubiegłym roku

Jeśli o czymś zapomniałam lub masz problem z jakimś konkretnym zdaniem to nie wahaj się, tylko napisz do mnie lub zostaw komentarz 😉

Możesz być zainteresowany moimi produktami: