Przymiotniki zmieniające znaczenie

W ubiegłym tygodniu pisałam o tym, jak ważne jest miejsce przymiotnika w zdaniu. Dzisiaj rozszerzę temat o przymiotniki zmieniające znaczenie w zależności od tego gdzie się znajdują oraz o takie, które mają jakieś konkretne znaczenie w danym kontekście.

Przymiotniki zmieniające znaczenie

Nie wszystkie przymiotniki tak się zachowują, tylko niektóre (w liście poniżej zawarłam te najbardziej spotykane). Zazwyczaj jest tak, że przymiotniki, które stawiamy przed rzeczownikiem nabierają znaczenie przenośne, nie dosłowne. Najprościej będzie pokazać różnicę na konkretnych przykładach.

Przed rzeczownikiem	Po rzeczowniku
un bravo ragazzo – porządny chłopak, uczciwy	un ragazzo bravo – zdolny chłopak
un buon uomo – dobry, prosty mężczyzna	un uomo buono – mężczyzna o dobrym sercu
una cara amica – droga, serdeczna przyjaciółka	una borsa cara – droga, kosztowna torebka
un alto funzionario – urzędnik wyższego szczebla	un funzionario alto – wysoki urzędnik (w sensie wzrostu)
una certa informazione – pewna, jakaś informacja	un’informazione certa – pewna, sprawdzona informacja
diverse persone – liczne osoby	persone diverse – różniące się osoby
un vecchio amico – stary przyjaciel, znam go od dawna	un amico vecchio – stary przyjaciel (wiek)
una semplice richiesta – po prostu jedna prośba	una richiesta semplice – prosta, niewymagająca prośba
una povera donna – biedna, wzbudzająca współczucie kobieta	una donna povera – biedna kobieta
un grande uomo – wielki człowiek	un uomo grande – duży mężczyzna
una sola persona – tylko jedna osoba	una persona sola – samotna osoba
il proprio nome – czyjeś własne imię	un nome proprio – imię własne

Przymiotniki w stałych wyrażeniach

W poprzednim wpisie o przymiotnikach napisałam o kilku sytuacjach, w których przymiotnik jest zawsze po rzeczowniku. Dzisiaj przedstawię listę wyrażeń, w których miejsce przymiotnika jest po prostu stałe. Czasem tu też miejsce przymiotnika zmienia znaczenie, a czasem umieszczenie go gdzie indziej jest po prostu błędne. Oto lista:

l’alta / la bassa pressione – wysokie/niskie ciśnienie, w sensie atmosferycznym
la pressione alta/bassa – wysokie/niskie ciśnienie, w sensie zdrowotnym
l’alta / la bassa marea – przypływ / odpływ
l’alta società – wyższe sfery społeczeństwa
il gentil sesso – miła płeć, chodzi oczywiście o kobiety
il buon senso – zdrowy rozsądek
la buona / cattiva educazione – dobre / złe wychowanie
la buona / cattiva condotta – dobre / złe zachowanie
le buone maniere – dobre maniery
il tempo libero – czas wolny
il libero arbitrio – wolna wola
la bella vita – wygodne życie
un lieto evento – dosłownie radosne wydarzenie – odnosi się do narodzin dziecka
darsi alla pazza gioia – korzystać z życia pełną parą
il Nuovo Mondo – Nowy Świat, w odniesieniu do Ameryki

Znacie jakieś inne takie “utarte” wyrażenia, które wymagają przymiotnika w konkretnym miejscu?