Salire i scendere to jedne z pierwszych poznawanych czasowników w trakcie nauki języka włoskiego, ale mimo to, bardzo dużo osób ma z nimi problem. Ciężko zapamiętać co one znaczą, a jeszcze ciężej zapamiętać jakiego czasownika posiłkowego należy użyć. Omówię to po kolei 🙂 Lekcję wideo po włosku możesz zobaczyć tutaj.
Co znaczy czasownik SALIRE
Czasownik salire w pierwotnym znaczeniu odnosi się do przemieszczania się od dołu do góry. To dlatego pojawia się w momencie gdy mówimy o wsiadaniu do autobusu (salire sull’autobus) czy na rower (salire in bicicletta). Ale poza tym “oczywistym” znaczeniem mamy ich trochę więcej. Oto one:
salire sulla Torre Eifell – wejść na Wieżę Eiffla (na jej szczyt)
salire (su per) le scale – wchodzić po schodach
salire al piano di sopra – iść na piętro wyżej
salire a bordo – wejść na pokład
salire a prendere qualcosa – pójść na górę po coś
salire al potere – dojść do władzy
salire al trono – zostać królem.
Co znaczy czasownik SCENDERE
Podobnie jak salire, scendere to też czasownik ruchu, ale w przeciwnym kierunku: idziemy z góry do dołu. Tutaj gdy mówimy skąd schodzimy pomaga nam przyimek da:
scendere dalla macchina – wysiąść z samochodu
scendere dall’autobus – wysiąść z autobusu
scendere dall’ultimo piano – zejść z ostatniego piętra.
Ale to nie wszystko. Czasownik scendere jest używany również w całkiem innych kontekstach:
scendere in strada – wyjść na ulicę
scendere in piazza – protestować
scendere a compromessi – zejść na kompromis
scendere a patti – dogadać się
scendere in basso – zejść nisko (w kontekście złego zachowania, obrazy kogoś itp.).
W dialektach południowych jest jeszcze jedno użycie scendere, które oznacza znieść coś na dół. Jest to sytuacja, w której po czasowniku stawiamy dopełnienie bliższe (odp. na pytanie co?) np. scendere (che cosa?) le valigie – znieść na dół (co?) walizki. Powtarzam: to użycie regionalne.
Kiedy jeszcze używa się salire i scendere?
Salire i scendere mogą też oznaczać rosnąć/wzrastać oraz spadać. Możemy się z tym spotkać w kontekście cen, temperatury lub poziomu wody:
Il livello dell’acqua a Venezia è salito molto – poziom wody w Wenecji znacznie wzrósł
La temperatura stanotte è scesa – dzisiaj w nocy temperatura spadła
Il prezzo della benzina è salito – cena benzyny wzrosła.
Potocznie bardzo łatwo możecie usłyszeć też te czasowniki w kontekście podróży Polska-Włochy. Będą we Włoszech łatwo usłyszeć:
Quando sali in Polonia?
Quando risali su?
żeby dowiedzieć się, kiedy zamierzasz wrócić do Polski. A będąc w Polsce, znajomy we Włoszech może się zapytać:
Quando scendi in Italia?
żeby dowiedzieć się, kiedy przyjedziesz do Włoch.
Essere czy avere?
Salire i scendere będą z essere czy z avere w czasach złożonych? Odpowiedź jest prosta: jeśli czasownik ma dopełnienie bliższe (np. w przykładach powyżej były to schody, lub coś co odpowiada na pytanie “co?”) to używa się avere. W przeciwnym razie essere (tu najczęściej będą też użyte przyimki).
Możesz poczytać więcej o stosowaniu essere i avere w czasach złożonych tutaj.